Een interview met onze vertaler Duits: We stelde Olaf, één van onze vertalers Duits en native speaker, 8 vragen om je een beter inzicht te geven in het vertaalproces.
1. Hoe lang ben je al vertaler?
Ik heb zo’n tien jaar geleden een eerste vertaalproject aangenomen voor de vertaling van een roman van een kennis. Iets later ben ik ook gestart met Engelse en Duitse vertalingen voor het bedrijf waar ik werkte, een procesontwikkelaar voor LED-beeldschermen. Sinds 2015 ben ik als ondernemer ingeschreven bij de Kamer van Koophandel als vertaler Duits en is het vertaalwerk van bijverdienste tot mijn fulltime bron van inkomsten geworden.
2. Wat is je achtergrond en waarom koos je ervoor vertaler te worden?
Hoewel ik, in Duitsland, Engels heb gestudeerd ben ik via allerlei omwegen in de procesindustrie terechtgekomen. Ik heb dan ook via mijn werk en nieuwe opleidingen veel technische kennis opgedaan, met name in de ontwikkeling van beeldschermtechnologieën. Daarnaast, en voor mij minstens zo belangrijk, is dat ik muzikant en (tekst)schrijver ben. Onder meer daardoor ben ik taal blijven gebruiken als een instrument om mezelf uit te drukken.
Ik was natuurlijk altijd al met meerdere talen bezig, maar een van de eerste prikkels om er letterlijk werk van te maken, was de soms bizar slechte ondertiteling bij Discovery-programma’s. Ik wist dat ik dit beter kon (al snap ik nu iets beter waarom die vertalingen zo slecht waren).
Mijn beroepsleven heeft uiteindelijk de doorslag gegeven: Tijdens mijn werk als proces engineer begonnen twee dingen steeds meer te kriebelen: de behoefte om meer met taal te doen en het besef dat ik in een 9 tot 5-baan steeds ongelukkiger begon te worden. Het eerste probeerde ik op te vangen door als bijverdienste vertalingen te gaan doen. Toen het bedrijf waar ik voor werkte failliet ging heb ik deze tegenslag in een kans omgezet om fulltime als vertaler Duits aan de slag te gaan.
3. Welke technische ontwikkelingen heb je meegemaakt op het gebied van vertalen en wat voor invloed had dit op je werk?
Dat zijn uiteraard de steeds verdere verbetering op het gebied van zowel machinevertalingen als CAT-tools (software bestaande uit een vertaalgeheugen, terminologie element en een editor). Het eerste kan als een bedreiging worden gezien, maar het tweede is een hulpstuk waar vertalers eigenlijk niet meer zonder kunnen.
Machinevertalingen worden veel gebruikt voor minder kritische vertalingen, ook al zijn ze vaak nogal klungelig, wat de woordprijs van veel zakelijke vertalingen begint te drukken. Dan is het handig om een tijdbesparend format te hebben dat niet alleen je teksten opdeelt in handige bewerkbare brokken, maar ook een gepersonaliseerd vertaalgeheugen bijhoudt.
4. Hoe verloopt je vertaalproces?
Na het ontvangen van de bestanden, neem ik deze eerst door om zaken zoals het onderwerp, de context en de moeilijkheidsgraad te bepalen. Meestal lees ik me dan nog even in het onderwerp in. Dit kan door het bekijken van eerder werk, maar bijvoorbeeld ook door via Google en Wikipedia de onderwerpen in verschillende talen op te zoeken. Deze informatie houd ik bij de hand tijdens de rest van het proces.
Vervolgens plan ik de uren voor de opdracht in en bepaal welk tool ik voor de opdracht ga gebruiken. Dan voer ik de opdracht in en begin ik met de vertaling zelf. Dit doe ik in drie of soms vier stappen: in eerste instantie een “grove” vertaling waar ik redelijk snel doorheen ga. Daarna een degelijke controle op gebruikte stijl en termen. Bijvoorbeeld of een vertaling niet te letterlijk of juist te vrij is, of er geen Nederlandse zinsbouw in een Duitse tekst is geslopen en of de vertaling wel juist is voor het onderwerp en toon van de tekst.
De laatste stap is een grondige eindcontrole op spelling en grammatica. Soms herhaal ik de tweede stap, vooral bij (voor mij) moeilijke teksten of onderwerpen.
5. Wat vind je het moeilijkste onderdeel van vertalen?
Misschien niet het moeilijkste maar wel het meest frustrerende vind ik persoonlijk het bijhouden van opmaak. Vaak worden bestanden aangeleverd als pdf of geconverteerde pdf, of in een andere vorm waarvan de opmaak vaak niet bestand is tegen enige verandering. Soms betekent dit zelfs dat er programma’s moeten worden gedownload, die het correct bewerken van het programma mogelijk maken. Opmaak is niet mijn sterkste kant, en het rechttrekken ervan kost me onevenredig veel tijd. Ik ervaar dan ook telkens enige opluchting als ik de vraag krijg om een dergelijke vertaling als platte tekst aan te leveren.
6. Wat vind je leuk aan vertalen?
Het vinden van een oplossing voor elke mogelijke tekst in elke mogelijke context. Hier komt veel creativiteit en gevoel bij kijken, en een behoorlijk stuk algemene ontwikkeling. Door het vertaalwerk blijf ik constant mijn horizon verbreden naar nieuwe onderwerpen. Ik ben nieuwsgierig en vind veel interessant. Op deze manier doe ik kennis op over de meest uiteenlopende zaken: fitnessvoeding, binnenscheepvaart, het leven van bekende muzikanten uit de jaren 50, de beste mest voor kerstbomenplantages…
7. Wat kun jij voor een vertaling betekenen wat een machinevertaling niet kan?
Dit zijn toch voornamelijk de creativiteit en het gevoel. En machinevertaling op zich is vrij klungelig maar kan na menselijke controle geschikt zijn voor simpele teksten, zoals voedingswaardelijsten op verpakkingen. Maar complexere teksten hebben een minder letterlijke aanpak nodig van iemand die het gevoel van de tekst herkent, zowel in de bron- als in de doeltaal. Bovendien is het zeker voor literaire teksten van belang dat de creativiteit en toon van het origineel wordt weergegeven.
8. Waarom is vertalen een kunst?
Dit is misschien wel de moeilijkste vraag. Dat hangt natuurlijk ook af van je definitie van kunst. Voor mij is het in ieder geval wel een roeping die meer is dan een hobby. Mijn vertaalwerk sluit daarop aan, op basis van een origineel creëer je een nieuw werk dat zo goed mogelijk het doel en gevoel probeert weer te geven. In die zin is het zeker vergelijkbaar met zoiets als een songtekst over een boek, film of een historische gebeurtenis.
Olaf – Vertaler Duits voor Vertaal.nl